De kerst mindset

Het kerstfeest, is wijd verbreid, bijna iedereen in de wereld heeft zijn benaderingen en rituelen. Sommigen houden verband met het lichtfeest, anderen hebben verbinding met het christendom en velen met het commerciële koopjes jachtseizoen dat in Nederland vanaf november wordt geopend. 

Hoe en op welke manier kerst wordt gevierd, welke normen en waarden daaraan verbonden worden zijn of welke rituelen en tradities daarmee gepaard gaan zijn per werelddeel, per land, per stad en zelfs per provincie of gezin verschillend. 

Dit keer wil ik het over een aantal kerstgedragingen en gewoonten hebben die in mijn leven en in mijn omgeving te doen gebruikelijk zijn. Met respect voor alle uitingen en gebruiken, heb ik persoonlijk niet zo heel veel met kerst, alhoewel ik de sfeer en de lichtenparades in de straten en huizen een heel mooi gebaar vind, in de donkere dagen die dan nog voor ons liggen, totdat het zonlicht zich in zijn grootsheid laat aanschouwen bij het aanbreken van de lente.   


Ontstaansgeschiedenis

Het is niet echt bekend wat de exacte ontstaansgeschiedenis is van ons huidige kerstfeestviering en hoeveel veranderingen dit feest door de eeuwen heeft doorstaan. Vaak wordt gedacht dat het Germaanse Winterzonnewendefeest enig verband heeft met het kerstfeest, vanwege de datum van 25 december en de veronderstelde kerstening van de Germaanse volken. Het kerstfeest zoals wij het nu kennen is ontstaan 400 na de dood van de gekruisigde Christus. Het feest werd zowel in Rome als in Jeruzalem gevierd; in Rome op 25 december, in Jeruzalem op 6 januari, het heeft feest zich verspreid in het Romeinse Rijk. Ik weet het niet zeker ik denk dat wij in West-Europa, en natuurlijk in de vele ex-koloniën daardoor twee kerstdagen hebben op 25 en 26 december. In het Verenigd Koninkrijk wordt de tweede dag “boxingday” genoemd, werknemers kregen op de dag na kerst van hun werkgevers een kerstpakket/box, ontstaan in 1871, so we got, boxing day.  


Rituelen en Tradities

Er zijn vele rituelen en tradities verbonden aan het huidige kerstfeest dat zeer divers is, over het algemeen kan gezegd worden dat het in de meeste landen voornamelijk gaat om eten, veel, heel veel eten. 

Het kerstfeest in zijn huidige vorm dat zo uitgebreid in Nederland wordt gevierd stamt van de vorige eeuw en is begonnen rond de jaren zeventig, sindsdien wordt kerst veel uitgebreider gevierd dan in de eeuwen daarvoor. Tegenwoordig hebben de meeste kerstgebruiken en tradities niet veel te maken met de geboorte van het kindje Jezus. 

Door de grote commerciële belangen vooral in onze Westerse samenleving zijn vele tradities en rituelen vervaagd tot een soms verplicht samenkomen en het uitwisselen van cadeaus in grote hoeveelheden. Over een paar jaar zal, na de totale afschaffing van zwarte piet, het kerstfeest vast veel uitbundiger gevierd worden. Dan zien we in september tussen de pepernoten de kerstchocolaatjes liggen. 

Normen en waarden 

In sommige gebieden zijn de normen en waarden rond kerst erg strikt vooral in sommige geloofsgenootschappen, die de commercie van het kerstfeest verfoeien. De oude normen en waarden waren soberheid, het vaker naar de kerk gaan, en in de aanloop naar het kerstfeest de adventtijd. Zelfs deze is tegenwoordig niet meer wat het geweest is. 

Ik kreeg van de postcode loterij een envelop met de tekst “Alstublieft, uw adventskalender. Tijdens advent was het gebruik dat voornamelijk kinderen elke dag een luikje van de adventskalender mochten openmaken en vaak een klein cadeau mochten openmaken of een snoepje mochten vanuit de St. Maarten stach. Advent begint op de eerste december. 

Een andere traditie is de nachtmis, die vooral in Caraïbische landen en in diverse landen van het Afrikaanse continent, nog steeds strikt en toch uitbundig wordt gevierd. Deze middernachtmis wordt vaak bezocht door mensen die normaliter de kerk niet bezoeken, in Europa schijnt dit steeds minder te gebeuren.

Suriname: kerst en tradities

Natuurlijk mogen in dit verhaal de Surinaamse gebruiken niet ontbreken. Navraag gedaan bij een van mijn tantes op mijn geheugen een beetje op te frissen. Wat wij in Nederland de voorjaarsschoonmaak noemen, ook al in ongebruik, gebeurt in Suriname in de weken voor de kerst. 

Het gehele huis wordt gereinigd, vaak komen of worden er nieuwe gordijnen gemaakt, komt er een nieuwe bank, koelkast of vloerbedekking. Ik kan mij herinneren dat wij nieuwe schoenen kregen, zwarte lakschoenen, die zeer deden aan je voeten. Iedereen werd in het nieuw gestoken. Zelfs in Nederland zijn er Surinaamse gezinnen die zich houden aan dit gebruik van “the big clean” en zich geheel in het nieuw steken voor de kerst. 

De nachtmis is een hoogtepunt, iedereen “titafet”, op zijn kerst best, de kerk waar wij heen gingen was aan de keizersstraat, uitbundig versierd met een grote kribbe. Een mooie stoet van prachtige geklede mensen, mannen strak in het pak en vrouwen in de meest prachtige anisa’s (hoofddoeken), een fleurig geheel.  Het kerstverhaal wordt eigenlijk wereldwijd in de nachtmis voorgedragen of opgevoerd als toneelstuk. 

Vele religieuze feesten worden samen gevierd in Suriname, met zijn vele religies en geloofsovertuigingen, gelovigen en niet gelovigen samen, een mooie kerstgedachte.  

Bijna in ieder Surinaams huis was en is er een kribbe te vinden. Naar gelang de welstand was de kribbe klein, middelmaat of groot, wij hadden thuis best een grote kribbe, omdat mijn oom Purcy, deze kribbe zelf had vervaardigd. In welgestelde gezinnen was er een kunstkerstboom te vinden. Als jong meisje heb ik mijn eerste echte kerstboom gezien in Nederland, bij de kerstboomman. 

Wij hadden hier een kunstkerstboom. Het schijnt dat de meeste Surinaamse gezinnen ook in Nederland geen echte kerstbomen aanschaffen, ik denk dat het komt vanwege de afvallende naalden, na weken bezig met de grote schoonmaak, wil je die niet. 

Op de vloer van onze kribbe, werd verse mos gelegd, dat was gratis. Het was gebruik dat de jongste, het kindje Jezus in de kribbe mocht leggen. 


Wanneer we over Suriname praten dan weet je dat, vooral op hoogtij dagen, er niets aangelegen wordt gelaten voor wat betreft het eten. Pom, Pastei, gebraden en gestoofde kip, snijbonen en een tweede groente, zuurgoed zal niet ontbreken, komkommer op azijn met rode uien en birambi. Terwijl ik dit schrijf denk ik, waar ga ik gaan deze kerst om zo een uitgebreide maaltijd met lekkernijen te verorberen. 

Een zeer mooie traditie in Suriname is dat alle kinderen op kerstochtend koffie met heel veel melk mogen meedrinken en s’avonds een beetje mogen proeven van een Schnapps.

kerstballen-kerstverlichting en de rest

Ik hou van de sfeer en de lichtjes, de kersttukken waaraan je kunt zien dat er tijd en aandacht aan is besteed. Oktober was mijn jaarlijkse voorbereiding voor het maken van kersttukken, met van alles en nog wat fröbelen, kerstballen-kerstverlichting-kerstbellen, veel kleur en gezelligheid. Mijn woonkamer rook vanaf november tot ver in januari naar kerst, de geur van dennenbos is heerlijk en toch heb ik eigenlijk niet vaak een kerstboom gehad.

Het verkopen van de kerststukken op de kerstbraderie en markten was mijn kerstfeest viering en vreugde, alles wat overbleef ging of naar het Leger des Heils, naar de senioren in tehuizen en naar mijn senioren clubje waar ik activiteiten deed. Dit is wat ik wederom mis in deze kersttijd, dit is het derde jaar dat ik geen kerststukken maak, de voorgaande jaren viel het wel mee, was ik lekker bezig met andere dingen, zoals het schrijven van mijn boek, dit jaar was het gemis wat voelbaarder, vast door de “jeweetwel” toestand. 

Kerstbomen en Kerstliederen 

Ik heb zegge en schrijve in totaal vijf kerstbomen opgetuigd, de eerste kerstboom op een zomerse dag in Juni voor een afscheid van een vriend die dol was op kerst, die niet lang te leven had op te vrolijken. 

Mijn tweede kerstboom was een activiteit samen met een senioren clubje, waarbij de aanwijzingen waar en hoe, welke bal moest worden gehangen soms voor leuke taferelen zorgden. De derde kerstboom was de tweede kerst van mijn wonder zoon, geboren met 24weken, zijn eerste kerst vierden we in het ziekenhuis. De vierde kerstboom was een boom in ons nieuwe huis die we volhingen met huisraad, dat was denk ik de leukste boom om te versieren samen met mijn zoon en een paar buurtkinderen. 

De topper kerstboom was met de overgang van het millennium ik ging, voluit, het gehele huis werd versierd “offcourse” voor de kinderen, met kerstman en al. Ik hoop dat mijn volgende kerstboom hoogtepunt, samen met mijn kleinkinderen zal zijn, iets om me op te verheugen.

Vier kerst zoals het past binnen jouw mindset zonder daarbij een ander te beperken. Voor mij is het elke dag een beetje kerst, iedere ochtend dat we ontwaken is een cadeau dat onbetaalbaar is. In het geval je “alleen” bent deze kerst, maak er dan een uitbundig feest van en toon jezelf de liefde die jij voor jezelf hebt. “mindsettoselflove first”.
.
Let’s pray that we may be blessed and guided by the spirit of Jesus the blessed, graceful one who is no longer a child, but the risen spirit. 

Met dank aan mijn tante Lilian, die mijn geheugen moest opfrissen.

Foto: zelfgemaakt kerststuk 2016

Geschreven door Henna Carmelita